De Cycloop

In het najaar van 2025 opent Museum Cobra de tentoonstelling De Cycloop, een speelse en energieke installatie die de bezoeker uitnodigt om letterlijk en figuurlijk in beweging te komen. De tentoonstelling is geworteld in de geest van de Cobra-beweging. Voor kunstenaars als Appel, Constant en Van der Gaag was speelsheid geen versiering, maar een noodzaak. Ze zetten intuïtie en het lichamelijke bewust in als tegenwicht voor de strakheid van systemen en het groeiende geloof in redelijkheid en controle. In De Cycloop leeft die energie voort: een open manier van kijken, waarin spel en samenwerking ruimte maken voor iets onverwachts.

Het vertrekpunt is een eenvoudig, herkenbaar object: de knikker. Voor de Waterzaal van het museum ontwikkelen zeven kunstenaars ieder een installatie die op hun eigen manier ingaat op beweging, mechaniek of kettingreactie met een knikker. Samen vormen de werken een ruimtelijk systeem.

Eenogige reus
De titel verwijst naar een figuur uit de Griekse mythologie: een reus met één oog in het midden van zijn voorhoofd. Deze cycloop is vaak afgebeeld als een krachtige, instinctieve figuur die zowel schepper als vernietiger kan zijn. Zijn enkele oog staat symbool voor een gefocuste blik, maar ook voor een beperkte kijk op de wereld – hij ziet alles, maar slechts vanuit één perspectief. In de context van deze tentoonstelling krijgt dat oog een nieuwe betekenis: het wordt in de gedaante van een knikker tot een bewegend zintuig, een tastend oog dat zich door het geheel verplaatst en onderweg verbanden legt. De cycloop is hier geen monster, maar een levend systeem dat leert door te bewegen. De installaties gedragen zich als één groot lichaam, één wezen, waarin de afzonderlijke onderdelen samenwerken als spieren, botten en zenuwen. Het oog – de knikker – beweegt door deze mechaniek als een blik die zich door de ruimte slingert. Zo wordt de knikkerbaan een levend wezen van actie en reactie.

Leren door spel
De tentoonstelling draait om plezier: om het spel, het raken, het rollen en botsen. Maar ook om te ervaren wat materiaal doet: hoe vorm en zwaartekracht samenwerken, hoe toeval en controle elkaar afwisselen. Ook bezoekers worden uitgenodigd om ‘de cycloop’ in beweging te zetten en worden zo onderdeel van het spel. Het is een tentoonstelling die spel gebruikt als manier om te leren, te voelen en te denken; in de geest van Cobra.

Deelnemende kunstenaars
Voor De Cycloop ontwikkelen zeven kunstenaars werk dat voortkomt uit hun eigen praktijk. Het zijn kunstenaars die zich bezighouden met beweging, techniek, zintuiglijke waarneming en materiaalonderzoek. Niet statisch, maar fysiek, actief en direct: werk dat in beweging is en dat de bezoeker meeneemt.

Vibeke Mascini wekt met koperdraad elektriciteit op, waarmee een metalen knikker wordt voortgestuwd. Zoro Feigl bouwt een knikkerbaan zonder begin of einde. Zijn knikkers draaien als kleine planeten rond elkaar, in een gesloten systeem dat zichzelf voortdurend voedt. Theo Botschuijver speelt met optische illusie: vanuit een kast lijkt een reusachtige knikker plotseling op je af te komen. Naast deze drie maken ook Atelier Van Lieshout, Audrey Large, Philip Vermeulen en Leon de Bruijne een geheel eigen interpretatie van een knikkerbaan. De Cycloop is samengesteld door gastcurator Ellis Kat.