De Vrijheidsschreeuw

Cobra 75: De vrijheidsschreeuw!

Op 8 november 2023 is het precies 75 jaar geleden dat de Cobra-beweging in Parijs werd opgericht. Kunstenaars en dichters uit diverse Europese landen waren lid. De vreugde van totale geestelijke en artistieke vrijheid en spontaniteit moest een tegenwicht bieden aan de nachtmerrie van de oorlog. Cobra zorgde in Nederland voor grote ophef. In kranten werd gesproken over geknoei, gekladder en verlakkerij.

“Wij discussieerden onophoudelijk en waren het op bijna alle punten met elkaar oneens. Maar de samenwerking was vruchtbaar zo lang wij het konden volhouden. Het punt was, dat wij elkaar wilden begrijpen om het met elkaar eens te kunnen zijn. Deze houding schiep een inspirerende samenwerking van een spanwijdte die ongelooflijk breed was.” Asger Jorn, in 1967.

De toen zo revolutionaire Cobra beweging is nu verankerd in de Europese kunstgeschiedenis. Daarin wordt Cobra voornamelijk geassocieerd met kleurrijke, expressief-spontane schilderkunst die nog lang invloed heeft gehad. Het Cobra Museum in Amstelveen laat met de tentoonstelling zien dat Cobra veel meer was dan die ‘vrolijke kleurrijke kunstbeweging’ die het voor het grote publiek geworden is.

De oprichters van de Cobra-beweging verschillen nogal in hun ideeën over de betekenis van Cobra. Voor sommigen ligt die betekenis in Cobra’s bijdrage aan schilderkunstige ontwikkelingen, voor anderen in Cobra’s geest van absolute vrijheid en voor weer anderen in de samenwerkingen tussen de leden en de kruisbestuiving tussen dichters en schilders. Eén ding is zeker: over de betekenis van Cobra heeft nooit eensgezindheid bestaan. Het karakter van Cobra wordt misschien juist wel bepaald door de tegenstellingen en onenigheden tussen haar leden, iets wat Cobra haar vitaliteit verleent.

In deze tentoonstelling staan de uiteenlopende, soms haaks op elkaar staande perspectieven op Cobra centraal. In de selectie van zo’n 90 werken en archiefmaterialen ligt de nadruk op de periode dat de beweging officieel bestond, 1948-1951, maar er is ook werk opgenomen van eerdere en latere datum.